Низоми имтиҳонҳои марказонидашудаи дохилшавӣ 

Дохилшавӣ ба донишгоҳ ва донишкадаҳои ҷумҳурӣ бо шаклу низом ва тартибу талаботи муайян амалӣ мегардад. Дар ҳар мамлакат низоми муайяни тартиби қабули довталабон аз ҷониби ҳукумати он муқаррар мегардад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз, асосан, он низоми имтиҳонсупорӣ ва қабул ба муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ (МТОК) истифода бурда мешавад, ки дар давраи советӣ қабул шуда буд.

Дар МТОК ҳангоми қабули донишҷӯён аз усулҳои муосир як намуди тест^[1] маъмул аст. Ҳамзамон, довталаб танҳо як МТОК ва як тахассусро интихоб карда, танҳо дар он муассисаи таълимӣ  ҳуҷҷатҳои худро супорида метавонад.

Дар баробари ин, боадолатии баҳогузорӣ, меъёри баҳогузорӣ, дастрасӣ ба ҳуқуқи таҳсили ройгон ва шаффофияти баҳогузорӣ аксаран аз ҷониби довталабон мавриди шубҳа ва норозигӣ қарор мегирад.

Мутобиқи талаботи меъёрҳои байналмилалии муосир ба савияи дониши муҳассилини МТОК ва таъмини шароит ҷиҳати иштироки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар барномаҳои байналмилалии арзёбии дониши хонандагон Низоми имтиҳонҳои марказонидашудаи дохилшавӣ (ИМД) ба МТОК таҳия гардид. Дар асоси он дар шаҳрҳои ҷумҳурӣ  марказҳои имтиҳонсупорӣ таъсис дода мешавад. Ташкили ин марказҳо имкон медиҳад, ки довталаб дар маркази бақайдгирии ба макони зист наздик ва ё бо хоҳиши худ ба дигар марказҳои бақайдгирӣ ҳуҷҷатҳояшро супорад. Бо ин роҳ довталаб аз масрафҳои зиёди роҳ ва вақт озод мегардад. Дар ин маврид, яке аз принсипҳои асосии низоми марказонидашудаи дохилшавӣ – интихоби васеъ риоя мегардад.

Ҳангоми сабти ном дар нуқтаҳои бақайдгирӣ шарти дигари муҳими ин низом – махфияти маълумотҳои шахсӣ риоя мегардад. Тамоми маълумот дар бораи довталаб, вақти бақайдгирӣ, тақдими даъватнома, рӯзи имтиҳону натиҷаҳои он ва ба кадом МТОК дохил гардидани ӯ комилан маҳфуз мебошад.

Истифодаи низоми миллии тестӣ ҳангоми ИМД амалӣ гардидани принсипи мувофиқатро имконпазир менамояд. Ба ин тариқ мувофиқати саволномаҳову супоришҳои тестӣ ва талаботи корҳои хаттӣ ба барномаҳои таълимии мактабҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ аз ҷониби ММТ кафолат дода мешавад.

Мақоми шахс дар амалӣ гардидани ҳар як иқдом хеле муҳим мебошад. Аз маҳорат, донишу малакаи ӯ натиҷаи ниҳоии кор вобаста аст. Бо мақсади иҷро намудани принсипи касбӣ мутахассисони баландихтисосу пуртаҷриба ба кор ҷалб шудаанд.

Ҷиҳати бартараф намудани ҳодисаҳои номатлуб ҳангоми қабули довталабон ба МТОК ва таъсири одам ба раванди он низоми ИМД аз ибтидо то интиҳо тавассути компютер амалӣ мегардад. Штрих-кодгузории рамзҳо^[2], санҷиш, баҳогузорӣ, натиҷаи имтиҳонҳо ва афзалияти интихоби тахассус ва МТОК комилан бар зиммаи барномаҳои компютерӣ мебошад.

 Татбиқи низоми ИМД ба МТОК қадами устувор дар амалӣ намудани  раванди рушди маориф, баланд бардоштани савияи касбии мутахассисону донишҷуёни кишвар ва муайян намудани сатҳи дониши муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ (МТМУ) хоҳад гашт.